Karbon dioksid
Karbon dioksid (kimyəvi formulu C02) 2 oksigen atomunun tək karbon atomu ilə kovalent olaraq ikiqat reaksiyasından təşkil olunmuş təbii şəkildə mövcud olan mürəkkəb kimyəvi maddədir. Bu qaz standart temperatur və təzyiqə malikdir və Yer kürəsinin atmosferində bu vəziyyətdə 2014-cü ildən etibarən həcminə görə 0.04 faiz (400 ppm) konsentrasiyada mövcuddur. O, portativ təzyiq vasitələrində pnevmatik sistemlərlə bağlı ən çox istifadə olunan sıxılmış qazlardan biridir. Karbon dioksid həmçinin qaynaq işində atmosfer kimi istifadə olunur, buna baxmayaraq elektrik qövs qaynağında əksər metalların oksidləşməsinə reaksiya verir. Karbon dioksid ilə edilən qaynaqların təsirsiz qazlarla edilən qaynaqlardan daha kövrək olmasına və belə qaynaqla birləşdirilən hissələrin karbonat turşusunun yaranmasına görə zaman keçdikcə pisləşməsinə baxmayaraq onlardan avtomobil sənayesində geniş istifadə olunur. Bu qaz arqon və ya helium kimi daha təsirsiz qazlara nisbətən ucuz olduğuna görə qaynaq qazı kimi daha geniş şəkildə istifadə olunur. Bu, mövcud konteynerdə daha çox karbon qazının yerləşməsinə şərait yaradan təxminən 60 barlıq (870 psi, 59 atm) mümkün təzyiqlə otaq temperaturunda qazdan maye halına keçdiyi, və eləcə də münasib qiymətə və odadavamlı olduğu üçün sıxılmış qazın tələb olunduğu geniş istehlak mallarında tətbiq edilir.
Əksər hallarda xilasedici gödəkçələr sürətli şişməni təmin edən sıxılmış karbon dioksid qutularından ibarət olur. C02 alüminium kapsulları, həmçinin, pnevmatik silahlar, peyntbol markerləri, velosiped şinlərinin şişirdilməsi və qazlı suların hazırlanması üçün sıxılmış qazdan ibarət təchizat malları kimi satılır. Maye karbon dioksidin sürətli buxarlanması daş kömür mədənlərində partlayış üçün istifadə olunur. Karbon dioksidin yüksək konsentrasiyasından, həmçinin, zərərvericilərin məhv edilməsində də istifadə oluna bilər. Maye karbon dioksid bəzi ərzaq məhsullarının və texnoloji materialların ciddi şəkildə qurudulmasında, skan edən elektron mikroskop üçün nümunələrin hazırlanmasında və qəhvə dənələrinin 5 dəfəyədək kofeinsizləşdirilməsində istifadə olunur.
Karbon qazı alovu söndürür və bəzi odsöndürənlərin, xüsusilə də, elektrik xəttindəki yanğınlar üçün nəzərdə tutulan söndürücülərin tərkibində təzyiq altında maye karbon qazı olur. Karbon qazı söndürücüləri kiçik miqdarda alışqan mayelərin və elektrik mənbəyinin səbəb olduğu yanğınlarda istifadə üçün olduqca münasibdir. Lakin karbon qazı alışqan maddələrin səbəb olduğu yanğınları söndürmək üçün əlverişli deyil, çünki o, oksigeni xaric edir və yanan maddələri lazımi şəkildə soyuda bilmir və karbon dioksid dağıldıqda onlar atmosfer oksigeninin təsirindən asılı olaraq sərbəst şəkildə alovlanırlar. Karbon qazı, həmçinin, xüsusi təhlükələrin daxili tətbiqi və mühafizə olunan sahənin ümumi söndürülməsi ilə bağlı sabit yanğından mühafizə sistemlərində yanğınsöndürmə vasitəsi kimi geniş şəkildə istifadə olunur.
Bununla yanaşı, Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı standartları gəmi anbarlarının və mühərrik kameralarının yanğından mühafizəsi ilə bağlı karbon qazı sistemlərini təsdiqləyir. Karbon qazı əsaslı yanğından mühafizə sistemləri bir neçə ölüm faktına səbəb olub. Çünki o, olduqca yüksək konsentrasiyalarda boğulmaya gətirib çıxarır. C02 sistemlərinə baxış zamanı 1975-ci il və məruzənin tərtib olunduğu tarix arasında 51 qəzanın baş verməsi və bunun nəticəsində 72 nəfərin dünyasını dəyişməsi, 145 nəfərin isə yaralanması aşkara çıxmışdır.
Maye karbon qazı bir çox lipofilik üzvi birləşmələri üçün yaxşı həlledicidir və ondan kofeini qəhvədən kənarlaşdırmaq üçün istifadə olunur. Karbon qazı əczaçılıq və digər kimyəvi emaledici sənaye sahələrində xlorlu üzvi birləşmələr kimi daha ənənəvi həlledicilərə nisbətən az toksik alternativ olaraq diqqəti cəlb etmişdir. Bu məqsədlə, karbon qazından müəyyən quru təmizləyicilər tərəfindən istifadə olunur. Karbon dioksiddən təkmilləşdirilmiş neft hasilatında istifadə olunur. Bu zaman karbon qazı neft quyularına daxil edildikdə olduqca ciddi şərtlər altında, neftlə qarışdırılır. Bu yanaşma ilkin hasilata əlavə olaraq qalıq neftvermə qabiliyyətini 7-23% azaltmaqla, orijinal neft hasilatını artıra bilər. O, həmçinin, təzyiq göstərən maddə kimi fəaliyyət göstərir və yeraltı xam neft həll olduğu zaman, onun qatılığını kifayət qədər azaldır və neftin anbardan keçməklə daha sürətlə köhnə neft yataqlarına axmasına şərait yaradan yerüstü hadisələrin kimyasını dəyişməklə, karbon dioksidin inyeksiya quyularına daşınması üçün geniş boru şəbəkələrindən istifadə olunur. Maye və qatı halda olan karbon qazları xüsusilə qida sənayesində olduqca soyuducu xassəyə malikdir. Bu xassə sayəsində onlardan dondurmaların və digər dondurulmuş qida vasitələrinin daşınması və saxlanılması zamanı istifadə olunur.
Qatı karbon dioksid “quru buz” adlanır və ondan soyuducu avadanlıqlar effektiv olmadıqda, kiçik miqyaslı daşınmalar üçün istifadə olunur. Qatı karbon dioksid havanın temperaturundan asılı olmayaraq, daimi atmosfer təzyiqində hər zaman -78.5 °C-dən aşağı temperaturda olur.
Arqon Ar simvolu və 18 atom nömrəsi olan kimyəvi elementdir.
Arqon-Karbon Dioksid C-50 (50% arqon / 50% CO₂)
Asetilen (sistematik adı: etin) C₂H₂ formulu olan kimyəvi birləşmədir.
Azot N simvolu və 7 atom nömrəsi olan kimyəvi elementdir.
Helium He simvolu və 2 atom nömrəsi olan kimyəvi elementdir.
Karbon dioksid (kimyəvi formul CO₂)
Oksigen O simvolu və 8 atom nömrəsi olan kimyəvi elementdir.
Propan (molekulyar formul C₃H₈) üç karbon atomlu alkandır.